Magazines | Driesteden Business nr6 2021

Je hoeft geen expert te zijn om te concluderen dat 2021 in veel opzichten een hectisch jaar was voor ondernemers. Driesteden Business vroeg een viertal mkb-specialisten van grote banken naar hun visie op het afgelopen jaar, de huidige topprioriteiten van ondernemers en naar wat het komend jaar naar verwachting zal brengen. In dit artikel de rode draden plus enkele welgemeende adviezen.

Tekst: Wilma Schreiber Fotografie: Evert van de Worp

De impact van de coronacrisis was zonder meer groot, hoewel dit sterk wisselde per sector. “Het Nederlands mkb is tot dusver financieel redelijk weerbaar gebleken. Ondernemers schroefden hun uitgaven terug en natuurlijk was de staatssteun zeer succesvol in het voorkomen van faillissementen en het beperken van de werkloosheid”, zegt Gerard Bernhards, directeur Bedrijven Stedendriehoek bij ABN AMRO. Het herstel is wonderbaarlijk snel verlopen, beaamt Ron Jager, rayondirecteur MKB, ING Nederland, Veluwe en Stedendriehoek. “Dit jaar zitten bijna alle sectoren alweer boven pre-coronapeil. Het investeringsniveau is aardig hersteld, met name de export en overheidsbestedingen trekken de economische kar. De steunmaatregelen hebben zeker geholpen, maar het herstel zegt ook iets over het vermogen van ondernemers om snel te schakelen.”

Ook Jan Vink, directeur Private Banking Noord-Nederland bij Van Lanschot Bankiers in Apeldoorn, is verrast. “Waar het herstel van de financiële crisis 24 maanden kostte, was dat nu slechts 24 weken. Horeca en de reisindustrie, waar 1,5 meter niet mogelijk was, ervoeren dat uiteraard anders. Weer andere bedrijven zagen hun verdienmodel ineens op zijn plek vallen, zoals pakketbezorgers en allerlei online diensten. De verschillen zijn extreem”, zegt hij. De shock van corona heeft bedrijven wakkergeschud en leidde tegelijkertijd tot veel onzekerheid. “De overheid heeft goed ingegrepen met langdurige steunmaatregelen, uitstel van aflossingen en fiscale ondersteuning. Een aantal bedrijven heeft nieuwe kansen aangegrepen en hun beste jaar ooit gedraaid”, aldus Barry van de Lagemaat, directievoorzitter Rabobank Apeldoorn e.o. “In de financiële dienstverlening maar ook elders moest een digitaliseringsslag in het kwadraat gedaan worden. Bedrijven die al via een website werkten, hebben daar enorm van geprofiteerd.”

Kink in de keten
Wel doen zich weer nieuwe problemen voor, want corona zorgde voor een kink in de toeleverketen. “Lege containers hier, te weinig in Azië leidden tot een vertienvoudiging van de prijs”, aldus Jager. Ook Vink signaleert die disruptie. “Duurdere grondstoffen stellen bedrijven voor nieuwe uitdagingen. Decennia geleden verhuisde iedereen zijn productie naar lagelonenlanden, vanwege de kwetsbaarheid van de keten en om de eigen technologie te beschermen, is nu de neiging dit weer dichterbij te brengen.” Samenwerking helpt. “Bijvoorbeeld met een ander bedrijf orders bundelen, zodat je allebei minder last van hebt van hoge transportkosten”, zegt Van de Lagemaat, die waarschuwt voor de snel stijgende energieprijzen. “Die kunnen het businessmodel van veel bedrijven onder druk zetten. Omdat lastig te voorspellen is welke kant het op gaat, is flexibiliteit heel belangrijk.” Bernhards wijst op een ander zorgpunt: “Nu de staatssteun is beëindigd, moeten bedrijven de teveel ontvangen NOW, belastinguitstel en de uitstel van rente en aflossingen gaan terugbetalen. Wellicht neemt het aantal faillissementen daardoor toe. En bij een eventuele volgende lockdown hebben bedrijven wel nieuwe steun nodig, want ze hebben flink ingeteerd op hun financiële buffers. En hoe gaat een maatregel als 2G gaat uitwerken op de werkvloer? ”, zegt hij. “Toch wordt over het algemeen een groei van 3% verwacht.”

Topprioriteit nummer 1 voor bedrijven op dit moment, is personeel, zo stellen de vier bankiers. Bernhards: “De economie van de toekomst zal door vergrijzing en personeelstekort moeten leren omgaan met permanente krapte op de arbeidsmarkt, moeten investeren in automatisering en hogere lonen gaan bieden. Dus moet het werven, opleiden en vasthouden van personeel bovenaan staan.” Je digitale kanaal goed inrichten en leren van andere bedrijven, helpt daarbij, stelt Van de Lagemaat. “Maak van elkaars diensten gebruik in een samenwerkingsverband. Als je dat transparant doet, gaat dat enorm helpen”, zegt hij, wijzend op een voorbeeld in de installatiebranche. “Veel kleine spelers sluiten zich aan bij een grote keten en zich laten ontzorgen, zodat ze richting de klant de goede dingen kunnen doen.” De enorme spanning op de arbeidsmarkt wordt weerspiegeld door een lage werkloosheid. “De vraag is dus hoe je een aantrekkelijke werkgever wordt of blijft? Op salaris ga je de wedstrijd niet winnen. En bedenk: nieuwe instroom is goed voor innovatie”, aldus Vink.

Steentje bijdragen
Een tweede topprioriteit betreft de energietransitie. “Alle bedrijven moeten verduurzaming tot in de vezels van hun bedrijfsvoering doorvoeren. Kijk dus hoe je je wagenpark, gebouw of machinepark kunt verduurzamen, er is geen andere optie. Op termijn verdien je dat echt wel terug”, betoogt Jager. Bernhards wijst op de kansen die de energietransitie met zich meebrengt. “Denk aan het gebruik van gerecyclede materialen. En innovatie is ook een mogelijkheid om de buitenlandse concurrentie aan te blijven gaan. Nieuwe, duurzame machines kunnen je helpen je productiecapaciteit te verhogen.” Duurzaamheid is inmiddels in de fase dat iedereen dit onderschrijft en in beweging komt, stelt Vink. “Bovendien is er allerlei wetgeving op komst, dus als je niet achter in de rij wilt aansluiten, moet je proactief kansen vinden. Alleen dan ga je als ondernemer het verschil maken.”

Hoe ziet 2022 eruit? Als er weer meer beperkingen komen, zal opnieuw steun nodig zijn, stelt Van de Lagemaat. “Na een halfjaar kom je in een nieuwe werkelijkheid terecht, met een soort shake-out van bedrijven die niet meer mee kunnen komen. Bepalend bij dit crises en abrupte wijzigingen is hoe snel je daarop in kunt spelen. De vraag is echter ook of mensen nog de energie hebben om dat te doen.” Bernhards verwacht dat de economische groei volgend jaar zijn grenzen zal bereiken vanwege de eerdergenoemde belemmeringen. “Consumenten hebben minder te besteden door de stijgende prijzen, er is nog geen loonstijging. Overheidssteun verzacht de pijn, maar hoe lang gaat die nog door?” Ook Jager plaatst wat kanttekeningen. “Het inflatiespook ligt op de loer en dat kan leiden tot een loon-prijsspiraal. Wel zorgelijk dat de ECB daar nog niet op anticipeert en de rente laag houdt. Daarnaast is er sprake van zogeheten schaduwinflatie: op veel vlakken neemt de dienstverlening af terwijl de prijzen gelijk blijven. Bijvoorbeeld dat je niet door een ober verwelkomd wordt maar zelf je bestelling moet inscannen.” En gaan die prijzen omhoog, dan staat de ondernemer voor een volgende uitdaging, meent Vink. “Wil je die doorberekenen aan de klant, dan moet je met je product of dienstverlening wel toegevoegde waarde kunnen bieden.”

Langetermijnvisie
Dus volgen enkele welgemeende adviezen aan ondernemers. “Onderzoek de kwetsbaarheden in je bedrijfsvoering en kijk waar je die met digitalisering of flexibilisering kunt oplossen – vanwege corona of een andere toekomstige uitdaging. Wat dat betreft hebben ondernemers echt behoefte aan een kabinet met een langetermijnvisie, zodat ze weten wat er op hen afkomt qua huisvesting, energie, duurzaamheid en belasting”, zegt Vink. “Kijk verder hoe je je huidige financiering kunt verlengen, gezien de inflatie c.q. hogere rente. En in geval van overdracht van je bedrijf: er zijn nu veel kopers op de markt én voor (familie)bedrijven zijn mogelijk minder gunstige financiële regelingen op komst. Dus ben je er klaar mee of klaar voor, denk er dan nu over na.” Bernhards houdt het kort. “Bij de huidige mismatch tussen gezocht en beschikbaar personeel: leid je mensen op en probeer hen zo vast te houden. Blijf innoveren en maak werk van de energietransitie. Dat is doorslaggevend voor je continuïteit.” Jager en Van de Lagemaat zien kansen voor een multichannel-aanpak. “Zoek ook naar digitale kanalen om je product af te zetten. Consumenten hebben aardig kunnen sparen, het is aan de ondernemer om ervoor te zorgen dat dat geld bij hem op de rekening komt. En bouw een financiële buffer op om uitgestelde belastingen terug te kunnen betalen.”

delen: